Havva ARIN/ Diyetisyen

İçinde bulunduğumuz iletişim çağında kitle iletişim araçlarının kullanımı çok yaygındır. Özellikle televizyon her kesimden insana ulaşmakta ve bu izleyiciler üzerinde önemli etkilere sebep olmaktadır. Televizyonun görsel-işitsel özelliği, çekicilik oranı ve algılanabilme kolaylığının olması onu en etkin reklam medyası haline getirmiştir. Bu nedenle reklamcılar tarafından en çok tercih edilen medya iletişim araçlarından birisi haline gelmiştir.

Televizyon, hem kitle iletişim aracı olması hem de yoğun ilgi görmesi ve buna bağlı bireylerin üzerinde güçlü etkiye sahip olmasından dolayı bir reklam ortamı olarak kullanılmasına sebep olmuştur. Reklamcılar televizyon sayesinde birçok insana kolayca ulaşabilmektedir. Reklamların ise birincil amacı ticarî olarak kazancı arttıracak birtakım faaliyetleri başlatmaktır. Bu bağlamda, reklamların kişiler üzerinde ne gibi etkiler bırakabileceğini şu şekilde maddeleyebiliriz:

• Tüketiciyi bir ürün ya da hizmet ile ilgili daha fazla bilgi edinmesi için teşvik ve motive eder.
• Tüketiciyi, bir ürünün nereden alınacağı, ürünün neler yapabileceği, ürünün kullanıcıya/ satın alıcıya ne gibi faydalar sağlayabileceği konularında bilgilendirir
• Söz konusu markanın hâlâ aynı olduğunu, aynı faydaları sağlayacağını, markanın güvenilir ve sağlam olduğunu hatırlatır, müşterinin güvenini tazeler.
• Tüketiciyi malı denemeye hazırlar.
• Tüketiciyi eğitmek ve bilgilendirmek işlevini yerine getirir.
• Bir şirketin kamuoyunda bıraktığı imajı tasarlamak, bunun yerleştirilmesi için tüketiciye uygun mesajlar göndermek vb. işlevleri yerine getirirBu amaçlarla kişilerin tutumunu değiştirmeye yönelik reklamlar, çocuklar üzerinde de etkili olmaktadır. 4 ile 12 yaş grubu çocuklar, sevdikleri şeylerle bir bağ kurduklarından dolayı reklamcılar için önem arz eden tüketici müşterilerdir ve 2000 yılında 290 milyar dolar reklamlara harcama yapıldığı düşünüldüğünde çocukların reklamlardaki önemi bir kez daha ortaya çıkmaktadır.Televizyonda birçok ürüne ait reklam bulunmaktadır ve çocuklar bu reklamların tümünü izlemektedir. Çocuklara yöneltilen reklamların çoğu gıda maddelerine ait reklamlardır. Araştırmalar özellikle 8 yaş ve altındaki çocukların en çok bu reklamları sevdiklerini ortaya koymuştur. Çünkü çocuklar, tadına bakıp test edebilecekleri yani somut olarak algılayabilecekleri ürünleri televizyonda izlemekten hoşlanırlar. Televizyonda çoğunlukla çocukların kendi paraları ile alabilecekleri ürünlerin reklamının yapılmakta, çocukların harçlıkları ile alabildikleri ürünlerin ise şekerleme, sakız, içecek, dondurma, bisküvi ve ‘fastfood’lar oluşturmaktadır. Reklamları izleyip etkilenen çocukların alıp tükettiği gıdalar onların beslenme alışkanlıklarında değişimlere neden olmaktadır. Çocuklar her şeye çok çabuk inanmakta, cazip şekilde hazırlanmış reklamlardaki yiyecekleri de merak etmektedirler.Reklamların çocuklar üzerindeki etkisi yalnızca gıda maddelerini satın alma ve onları tüketme alışkanlığı kazandırma ile ilgili değildir. Öte yandan çocuğun, saatler boyunca ekran karşısında hareketsiz kalması da, yine çocukların fizyolojik gelişimlerinin sağlıklı bir doğrultuda gerçekleşmesini engellemektedir. Bu aşırı hareketsizliğe ve yetersiz spor etkinliklerine, dengeli ve sağlıklı olmayan beslenme alışkanlıkları da eklenince bir takım fiziki gelişme bozuklukları; kas, sinir ve iskelet sistemlerinde, söz konusu nedenlere dayalı bir takım işlev ve gelişim bozuklukları sıklıkla ortaya çıkabilmektedir.Aileler, çocukların beslenmeleri konusunda daha dikkatli olmalı, harçlık miktarını iyi ayarlamalı ve çocukları harçlık kullanma konusunda bilinçlendirmelidir. Temel beslenme eğitiminin ailede başlaması bunu gerekli kılmaktadır. Ayrıca aileler çocukları televizyon seyretme konusunda da uyarmalıdır. Gün içinde belirli bir saat kotası koyularak bunun aşılmaması gerektiğine dikkat çekmelidirler. Özellikle küçük yaş grubundaki çocukalara televizyon izleme alışkanlığı oluşturulmamasına dikkat edilmelidir.Kaynaklar:ERSOY QUADIR, Seher; AKAROĞLU, Gülriz, (2009), “Televizyon Reklâmlarının Çocuk Tüketiciler Üzerine Görsel etkilerinin Bir İncelemesi” Selçuk İletişim Dergisi, 6 (1), s. 78-98.Kurt E, Altun T (2014), ” Televizyon Reklamlarının İlokokul Öğrencilerinin Beslenme Alışkanlıklarına Etkisi Üzerine Bir İnceleme” Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, yıl:2, sayı:7, s. 393-408
• Caroli M, Argentieri L, Cardone L, ve Masi A (2004) Role of Television in Childhood Obesity Prevention. International Journal of Obesity, 28, 104-108.
• ASENA, Melike Başak, (2009), Gıda Reklamlarının Okul Öncesi Çocuklar Üzerindeki Etkilerinin Anneler Tarafından Değerlendirilmesi, Bahçeşehir Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Öğretmenler ve rehberlik uzmanları işbirliği içinde çalışarak çocukları beslenme konusunda bilinçlendirmelidir. Ayrıca öğretmenler, sınıfta reklam filmlerine benzer videolar ve yazılımlarla öğrencilerin dikkatini çekerek, onların beslenme konusunda belirli bir bilinç seviyesine gelmesini sağlamalıdır.
• Son on yılda tüm dünyada çocukluk çağı obezitesi, arka planda çocukalra reklam yapmanın kabul gördüğü ve hatta aktif olarak desteklendiği sürekli büyüyen ve gelişen bir gıda endüstrisi ile birlikte hızla artmıştır. Ülkemiz gibi genç nüfüsun ağırlıkta olduğu ülkelerde, önemli bir pazarı oluşturan çocuklar,reklamların önemli bir hedefi haline gelmiştir. Çünkü günümüzde bir çocuk ortalama okuma ya da oyuna ayırdığı zamandan daha fazlasını televizyon karşısında geçirmektedir. Televizyon reklamlarında yer alan ve çocukların ilgisini çeken gıda ve içeceklerin çoğu sağlığı tehdit eden niteliktedir. 2-6 yaş arası çocukların gıda reklamlarına 10 ile 30 saniye arsında maruz kalmalarında dahi, yeme tercihleri etkilenmektedir. Işte bu noktada ailelere ve öğretmenlere çok iş düşmektedir.
• Türkiye’de yapılan çalışmalar, televizyonda yayınlanan gıda reklamlarının etkisiyle, çocukların satın alınmasını en çok talep ettikleri ürünlerin; çikolata, cips, bisküvi, şeker, gofret, sakız, kahvaltılık mısır gevrekleri, puding, dondurma, şarküteri ürünleri, meyve suları ve gazlı içecekler, süt ve süt ürünleri, yoğurt olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Öğrencilerin tümü reklamlarda gördükleri yiyecekleri almayı tercih ederken, reklamını hiç görmedikleri yiyecekleri satın almamaktadır. Yani reklamlar, öğrencilerin gıda maddeleri tercihinde %100 etkili olmaktadır.
• Çocuklar her yaşta reklamlardan etkilenebilir. Fakat bazı yaş gruplarının özellikleri reklamdan etkilenmek için daha uygundur. Erken Çocukluk Dönemi’nin (0-8 yaş), gelişimin en hızlı olduğu dönem olduğu; televizyonun ise, çocukların bu dönemde ilgilerini çeken ve özellikle görselliğe hitap eden ilgi çekici bir uyarıcı olma niteliği gösterdiği bir gerçektir. Dikkatleri televizyon üzerinde yoğunlaşan çocuklar, televizyonda yayınlanmakta olan bütün programları takip ettikleri gibi reklamları da seyretmektedirler. Kısa süreli ve hareketli yapılarıyla reklamlar, çocukların dikkat ve algılarını yakalayarak zihinlerinde tüketim arzusu ve marka imajının yerleşmesine yol açar, bugün çok büyük boyutlara ulaşan reklam endüstrisi yetişkinler ve özellikle de çocuklar açısından tüketiminin sınırlarını genişleterek, hedef kitle haline gelen çocuklara sahip çıkmakta ve onları satın alma davranışına yönlendirmektedir.
• Reklamların, tüketiciler üzerinde bu amaçları gerçekleştirmek doğrultusunda, birçok etkisi vardır. Her yaşta insan reklamları izleyerek hem yeni ürünleri tanımaktadır. Bunun yanında, reklamlar yoluyla tüketiciler ikna edilerek davranışları değiştirilmeye de çalışılmaktadır.