Semra HATİPOĞLU / Beslenme uzman

Ülke nüfusumuzun büyük çoğunluğunu oluşturan çocuk ve gençlerimizin sağlıksız, yetersiz ve dengesiz beslenmeleri birçok hastalığın temelini teşkil ederken özellikle öğrencilik yıllarında, dikkat sürelerinin kısaldığı, algılamalarının azaldığı, öğrenmede güçlük ve davranış bozuklukları çektikleri, okulda devamsızlık sürelerinin uzadığı ve okul başarılarının düşük olduğu yapılan çalışmalarla ortaya konmuştur.

Aileler çocuklarının yalnızca okul başarılarıyla değil, onların büyüme ve gelişmelerini izlemeli ve sağlıklı beslenme davranışları ile onlara örnek olmalıdırlar. Sağlıksız beslenmeye karşı çocuklarımızı korumak için öncelikli olarak ebeveynlere düşen görev; günün en önemli öğünü olan kahvaltı alışkanlığını çocuklarına kazandırmak ve gün içerisinde dışarıda yemek tüketmek zorunda kalan çocukları için öncelikle evde sağlıklı menüler oluşturarak sevgilerini çocuklarının beslenme çantasına yansıtmaktır. Eğer okulda yemek çıkıyorsa; aylık mönü mutlaka alınmalı,  öğlen yediği yemeğe uygun olarak akşam öğünü planlanmalıdır.Çocukların okul kantinleri, büfe gibi yerlerden satın aldıkları besinlerin seçiminde de dikkatli olmaları gerekmektedir.Ellerine verilen harçlıklarla;ekmek, sucuk, salam, sosis, köfte, peynir ve margarinden müteşekkil tost, sandviç, hamburger gibi şüpheli veya zararlı katkılar içeren ürünler tüketerek hem sağlıksız beslenmekte hem de  uygun koşullarda muhafaza edilmedikleri için çabuk bozulma riski taşıyan bu gıdalar yüzünden zehirlenmeler bile görülmektedir.

Gerek sivil toplum kuruluşları ve dernekler gerekse velilerin daha kararlı ve bilinçli davranmaları sonucunda çocuk ve gençlerde sağlıksız beslenmeye dur demek için
Milli Eğitim ve Sağlık Bakanlıklarının aldığı ortak bir kararla varolan yönetmelik; ”Eğitim kurumlarının, yatılı veya pansiyonlu yemekhaneleri dahil olmak üzere kantinleri, çay ocakları, büfeleri vb. yerlerde çocukların dengesiz beslenmesine, şişmanlığa (obezite) neden olabileceğinden, doğal maden suları hariç, enerji yoğunluğu yüksek, besin değeri düşük olan içecekler ile kızartma ve cipslerin satışları yapılmayacak, otomatik satış yapan makineler de bulundurulmayacaktır. Bunların yerine Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığından üretim veya ithalat izni bulunan süt, ayran, yoğurt, meyve suyu, taze sıkılmış meyve suyu ve tane ile satışı yapılabilen meyve bulundurulacaktır” şeklinde değiştirilmiş ve 2012 Ocak ayından itibaren, uygulama zorunlu hale getirilmiştir.

Ayrıca; Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı’nın, ”Okul Kantinlerine Dair Özel  Hijyen Kuralları Yönetmeliği” 5 Şubat 2013 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

Yönetmelik, Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı örgün, yaygın ve özel eğitim  kurumları bünyesinde faaliyet gösteren yemekhane, kantin, kafeterya, büfe, çay  ocağı gibi gıda işletmelerinin özel hijyen şartlarına, satışa ve tüketime sunulan  gıdaların güvenilirliğine ve kontrolüne ilişkin usul ve esasları kapsıyor.

Buna göre, gıda işletmelerinde çalışan personel temizlik ve hijyen  kurallarına uyacak, hazırlık ve üretim alanında çalışan personel, özel  kıyafet giyecek, iş elbiselerinin cepleri olmayacak.

Gıda hazırlık ve üretim alanı içinde saç, sakal ve bıyığın kapatılması  amacıyla kep, bone, şapka, maske kullanılacak. Çalışan personel hazırlık ve  üretim alanı içinde takı takamayacak.

Hazırlık ve üretim alanında çalışan personelin tırnakları kısa ve temiz  olacak, personel, oje, cila ve makyaj malzemesi kullanamayacak. Personel, uzun kollu iş elbisesi giyecek ya da tek kullanımlık kolluk  takacak. Hazırlık alanı içinde sakız çiğnenmeyecek, herhangi bir şey yenmeyecek  ve sigara içilmeyecek.

Ellerinde açık yara, çıban, deri hastalığı olan kişiler gıdaya temas ettirilmeyecek, koruyucu bant ve eldiven ile çalışacak. Çalışanların el  kesiklerinde mavi renkli yara bandı kullanılacak.

Gıdalarla taşınması ihtimali olan bir hastalığı veya bulaşıcı yara, deri  enfeksiyonları ve ishal gibi hastalığı olan kişilerin gıda işletmesinde  çalışmasına izin verilmeyecek.

Personel işe alınmadan önce, bulaşıcı enfeksiyon içermediğini kanıtlayan  gerekli sağlık muayenesi yaptırılacak, sonuçlar uygunsa işe alınacak. Bu  kontroller periyodik olarak, çalıştığı sürece devam ettirilecek.

Bakanlığın almış olduğu iki önemli karara rağmen denetim sayısının ve yaptırımların yetersiz olmasını fırsat bilen bazı işletmelerde hem hijyen hem de içerik yönünden uygunsuz-sağlıksız gıdaların satışları devam etmektedir. Bu konuda sadece Bakanlık yetkililerine değil; velilere, okul-aile birliğine ve okul idarecilerine de büyük görevler düşmekte ve yönetmeliklerin uygulanıp uygulanmadığının takibi gerekmektedir.

Bunun yanı sıra daha sağlıklı bir kantin için kantin ve büfelerde; badem, fındık, ceviz, hurma,kuru üzüm, kuru incir, kuru kayısı, kuru dut ile mevsimine göre değişmek üzere mandalina, portakal, elma,  kayısı, şeftali, çilek, üzüm gibi ürünler ile tam buğday unundan ve katkısız ekmekler sunulmalı, tost ve sandviçlerde kullanılacak peynir, sucuk ve köftelerinde uygun markalardan seçilmesi gerekir. Hatta girişimci annelerimizin evlerinde hazırlayacağı kek, poğaça, mantı ve simit gibi sağlıklı gıdaların kantinde satışlarıda okul-aile birliğince desteklenmelidir.